Pedodonti (Çocuk Diş Hekimliği), diş hekimliğinin bir dalıdır. Çocuklarda, ağız ve diş dokularındaki hastalıkları tedavi eder ve koruyucu diş hekimliği uygulamaları yapar.

* Bebeğin anne karnındaki yaşamında süt dişlerinin gelişmesini ve kireçlenmesini etkileyen faktörlerden başlayıp,

* Doğum sonrası;
Bebeklerde diş sürmesi,
Diş sürmesini etkileyen faktörler,
Daimi dişlerin gelişimi-kireçlenmesi ve sürmesini inceleyen,

* Çocukların süt ve daimi dişlerindeki çürükleri ve bunların tedavi yöntemlerini

* Çocuk hastaların ağız-diş sağlığını ve bunların koruma metotlarını,

* Ağız-diş bulgularının sistemik hastalıklarla birlikte değerlendirilmesini ele alan,

Koruyucu diş hekimliğinin temelini oluşturan bir bilim dalıdır.

Koruyucu Tedavi

Koruyucu tedavi, her alanda olduğu gibi çocuk diş hekimliğinde de çok önemlidir. Çocuğunuzun düzenli hekim kontrolü altında olması, doğru diş fırçalama ve beslenme alışkanlığını kazanması onun bir ömür boyu sağlıklı dişlere sahip olmasını sağlar.

Diş sağlığında süt dişlerinin de önemi büyüktür. İyi korunmamış süt dişleri çürüyerek ağrılara sebep olur. Erken kaybedildiğinde ise daimi dişlerin çapraşık çıkmasına yol açar. Bu nedenle en doğrusu, çocuğunuzun süt dişleri çıktığı dönemden itibaren kontrollere başlamaktır. Flor uygulaması ve fissür örtücü (izolasyon dolgular) gibi koruyucu yöntemlerle diş çürükleri önlenebilir. Aynı zamanda ağız ve yüzün görünümünü etkileyen ortodontik sorunlara erken müdahale ile kolayca çözülerek çocuğunuzun kendine güvenen mutlu bir birey olmasına katkıda bulunacaktır.

Flor uygulamaları:

Florid sudan veya yediğimiz pek çok gıdadan alabildiğimiz doğal bir mineraldir. Çok eskiden beri sularındaki florid oranı fazla olan bölgelerde yaşayanların daha az diş çürüğüyle karşılaştığı fark edilmiş ve nedeni araştırıldığında floridin dişin minesini çürüğe dirençli hale getirdiği saptanmıştır. Önceleri şehir sularının optimal dozda floridlenmesi düşünülmüş ve bazı bölgelerde uygulanmış, daha sonra ise birtakım yan etkiler görülerek bu doz azaltılmıştır.

Son yıllarda yapılan araştırmalar ise yüzeysel flor uygulamalarının daha önemli olduğunu göstermiştir. Annenin hamileliği esnasında aldığı ya da 6. aydan itibaren çocuğa verilen flor tabletlerinin etkisinin tahmin edilenden çok az olduğu bulunmuştur. Mineyi oluşturan kristal yapı, yüzeye uygulanan floridin etkisiyle aside daha dirençli hale gelmektedir.

Böylece daha zor pürüzlenmekte ve çürüğün oluşması zorlaşmaktadır.
Yüzeysel florid uygulamaları 3 yaşından itibaren başlanabilen ve her 6 ayda bir tekrarlanması gereken basit, acısız bir işlemdir. Çocuğun Diş Hekimi ile ilk karşılaşması ve 6 aylık periyotlarla kontrole gelmesi açısından idealdir. Birkaç dakika süren bu işlem sonrasında çocuğunuzun dişlerinin yüzeyinde depolanan florid, dişleri çok daha sağlıklı ve güçlü yapacaktır.

Fissür örtücüler:

Dişlerin çiğneyici yüzeyleri girintili çıkıntılıdır. Bu çukurcuk ve tepecikler pit ve fissürler olarak adlandırılır. Bu bölgeler oldukça dardır ve gıdaların sıkışı temizlenememesi nedeniyle genellikle çürüklerin başladığı yerlerdir. Bu bölgelerdeki gıda ve mikroorganizma birikimini ve buna bağlı olarak çürüğü önlemek amacıyla özel akıcı bir dolgu malzemesi kullanılır. Öncelikle bu bölge tam olarak temizlenir ve fissur sealant dediğimiz akıcı dolgu bu bölgeye uygulanır. Işık ile sertleştirilir ve fazlalıkları düzeltilerek cilalanır. Bu işlem sayesinde tüm çürüklerin yaklaşık %70 ini oluşturan çiğneyici yüzey çürüklerinden korunmak mümkün olur. Normal şartlarda uzun yıllar kullanılabilmekle birlikte özellikle buz çiğneme ya da diş gıcırdatma gibi alışkanlıkları olanlarda sık sık kontrol edilmelerinde fayda vardır.

Ağızda ilk kalıcı dişlerin çıktığı dönem uygulama için idealdir. Bu da 6 yaş civarıdır. Diğer azı dişlerinin sürme zamanlarında diğerlerine de uygulanır. Önemli bir nokta kalıcı dişler sürmeye başladıktan kısa bir süre sonra yaptırmanın (1–2 sene içinde)daha iyi olacağıdır. Çünkü süre uzadıkça çürük oluşma ihtimali artar ve fissur sealant yerine dolgu yapmak gerekebilir.

Çürüksüz büyüklerde de uygulanabilmekle beraber, çocuklarda kullanımı

Yer tutucular:

Herhangi bir nedenden dolayı erken kaybedilmiş süt dişlerinin yerlerini korumak için yapılan hareketli yada sabit apareylere yer tutucu denir. Süt dişlerinin erken kaybedilmesi fonksiyon ve estetik sıkıntıların yanında bir takım gelişimsel sorunlara da neden olmaktadır. Süt dişleri sürecek olan daimi dişler için rehberlik etmektedir eğer zamanından önce kaybedilirlerse daimi dişler rast gele bir biçimde sürecek ve çapraşıklıklar oluşacaktır. Bu nedenle periyodik kontroller ihmal edilmeden karışık dişlenme dönemindeki ilk okul çocuklarında gelişim ve çürük takibi çok sıkı tutulmalıdır

Yer tutucunun bakımı ve korunması

* Yapışkan gıdalardan ve çiklet çiğnemekten kaçınınız.
* Diliniz ya da parmaklarınızla yer tutucuyu itip bükmeye çalışmayınız.
* Düzenli fırça ve ip kullanarak temiz tutunuz.
* 6 ayda bir mutlaka kontrole gidiniz.

Dengeli beslenme:

Dengeli beslenmenin çürüklerle direkt olarak ilgisi vardır. Dengeli beslenme büyüme ve gelişim için gerekli gıdaların alınması demektir. Peki alınan gıdaların çeşidi ve alınma sıklığı nasıl olmalıdır? Çocukların beslenme alışkanlıkları takip edilmeli ve çocuğun hangi sıklıkla neler yediği saptanmalıdır.

Karbonhidratlardan zengin besinleri ana öğünlerle birlikte tüketmek ve ara öğünlerde bu tarz besinler (pasta, patates, cips, çikolata, şeker,bisküvi) tüketmemek çürük gelişimi açısından çok önemli bir yarar sağlayacaktır. Örneğin; bir paket çikolatayı 1 er saat ara ile 5 seferde yemek yerine öğle yemeğinden sonra tüm paketi birden yemek daha az zararlıdır.

OLUŞMUŞ PROBLEMLERİN TEDAVİ EDİLMESİ

Çocuklarda dikkatli bir beslenme (yapışkan ve şekerli gıdalardan mümkün olduğunca kaçınıp, sağlıklı beslenme kurallarına uyma) ve doğru diş fırçalama tekniklerinin uygulanması ile çürüklerden korunmak mümkündür. Bir çürük meydana geldiğinde bunun nedeni tespit edilmeye çalışılmalı ve çocuğun diğer dişlerinin sağlığı korunmalıdır. Çocuklar çok küçük yaşlarından itibaren (6 ay- 1 yaş ) Diş Hekimine götürülerek hem çocuğun bu ortamla tanışarak korkmadan gelebilmesi sağlanmalı, hem de ebeveynler çocuklarının diş sağlıklarını en üst seviyede tutmak için neler yapmaları gerektiğini öğrenmelidir.

ÇÜRÜK

Dişteki çürük kısım temizlenerek duruma göre kalıcı veya geçici dolgu ile tedavi edilir. Bazı durumlarda diş dolgu ile tedavi edilemeyecek kadar harap olmuştur. Böyle dişler bazen çekilmek yerine çocuklar için özel olarak hazırlanmış ‘cap’ ler ile örtülerek bir süre daha ağızda tutulabilir. Son yıllarda çocuklara Diş Hekimini ve Diş Hekimine gitmeyi sevdirmek amaçlı renkli dolgular üretilmiştir. Kliniğimizde de kullanılan bu malzemeler sayesinde dolgu yaptırmak bir oyun haline gelmektedir.

KIRIK

Çocuklar sıklıkla düşer ya da çarparlar. Bunların sonucunda ön dişlerine zarar vererek yıllar boyunca rahatsız olacakları ya da sık sık diş hekimine gitmelerini gerektirecek problemlerle karşılaşırlar. Diş hekiminizin hazırlayacağı basit bir ağızlık, yüzün alt kısmına gelecek bir travma’ nın yaratacağı hasarı engeller. Özellikle futbol, boks, kayak, basketbol, bisiklet, rollerblade, sörf, skateboard gibi sporları yapan çocuklarda, üst çene dişleri üzerine takılan silikon şeffaf bir ağızlığın yastık etkisi yapması sonucu diş travmaları, kırıkları ya da dudak, dil ısırma ve yırtılmaları engellenmiş olur.

Bu yaralanmalar içinde en sık karşılaşılanı dişsel yaralanmalardır. Mouthguard´ı olmayan ve ön dişlerine darbe alan bir çocuğun dişi, aldığı darbenin kuvvetine bağlı olarak ya tamamen fırlar ya kırılır ya da dişin canlı kısmı olan pulpası çeşitli derecelerde hasara uğrar.

Bu hasar pulpanın ölümüne sebep olursa dişin rengi bozulur ve açık kahverengiden koyu griye uzanan bir renk oluşur.

Lütfen özellikle spor yapan çocuğunuzun diş sağlığını diş hekiminizin hazırlayacağı bir ağızlık ile koruyun

Eğer ön diş tamamen yerinden fırladıysa:

Dişi temiz bir gazlı bez arasına koyup, tükürük ile ıslatarak hemen diş hekiminize gidin. Diş hekiminize hemen ulaşamayacaksanız gazlı bezi eczaneden alacağınız serum fizyolojik ile ıslatın ve en kısa zamanda ulaşmaya çalışın. En ideali 1 saat içinde tedaviye başlanmış olmasıdır. Eğer şartlar uygunsa diş hekiminiz fırlayan dişi yerine yerleştirecektir (reimplantasyon). Titiz bir uygulama ve sonrasında iyi bir bakım ile diş yıllarca çocuğunuzun ağzında kalacaktır.

Eğer ön dişlerinden biri veya birkaçı kırıldıysa:

Kırılan parçaları bulmaya çalışın ve hemen diş hekiminize ulaşın. Bu esnada parçaları nemli tutmak önemlidir. Serum fizyolojik ve hatta tükürük bunun için idealdir. Bu parçalar çok kuvvetli ajanlar ile (bonding) yerlerine yapıştırılırlar ve yapılacak her dolgudan daha estetik ve dayanıklı olurlar.

Parçaları bulamadıysanız:

Kırılan kısım küçük ise, dişle aynı renk ve formda bir beyaz (kompozit) dolgu yapılır. Kompozit dolguların ağız içi dayanıklılıkları sınırlıdır. Çay, kahve kola gibi gıdalarla boyanarak renk değiştirirler. Bunların beslenme alışkanlıklarına ve ağız hirjenine bağlı olarak belli sürelerde yenilenmeleri gerekir.

Kırık büyükse, dişin yarısını ya da daha fazlasını kapsıyorsa ortalama 17 yaşından büyüklerde porselen laminate veneerler uygulanır. Porselen laminate veneerler hem çok dayanıklı hem de çok estetiktir. Dişin ön yüzeyine yapışan ve kırık bölümü de kaplayan porselen yapraklar şeklinde açıklanabilirler.
17 yaşından küçüklerde ise diş ve çene gelişimi tamamlanmadığından porselen laminate veneerlerin uygulanması doğru değildir. Yine dişin tüm ön yüzeyini ve kırık bölümü içine alan kompozit laminalar yapılır. Fakat malzemeden kaynaklanan problemler vardır, renkleşecekleri için bir süre sonra yenilenmeleri gerekebilir.

Darbeden sonra herhangi bir problem görünmüyorsa:
Mutlaka diş hekimi tarafından detaylı muayene yapılmalı ve ilgili bölgeden röntgen çekilmelidir.

Muayene ve röntgenden sonra herhangi bir bulgu olmasa bile belirli aralıklarla tekrar periapikal röntgen alınır ve eski filmlerle karşılaştırılır. Burada amaç dişin canlı bolümün de uzun vadede bir problem olup olmadığının tespitidir. Diş yıllar sonra bile renk değiştirerek canlılığını kaybeder.
Böyle bir durum tespit edilirse kanal tedavisi uygulanarak diş kaybına yol açabilecek komplikasyonlar önlenir.

DİŞ ÇEKİMİ

Bazı durumlarda çürük, dişin iç kısmındaki canlı (sinir-pulpa) bölüme kadar ilerler. Dişin köklerinden çene kemiğine ulaşan iltihabi bir durum meydana gelir. Çocuğun yüzü şişer, şiddetli ağrısı vardır ve bu dişi ağızda tutmak çocuğun sağlığı açısından doğru değildir. Bu durumda diş buradan çıkartılır. Özellikle bu bir süt dişi ise ve alttan gelen daimi dişin sürme zamanı çok yakınsa hiç bir mahsuru olmayan bir işlemdir. Daimi dişin sürme zamanı yakın değilse mutlaka çekilen dişin yerine bir yer tutucu aparey yapılmalıdır.

Kalıcı bir dişte ise çekim işleminden önce bu karar defalarca gözden geçirilmeli ve gerçekten yapılacak hiçbir şey kalmadığı durumlarda çekim düşünülmelidir. Daimi dişler çekildikten sonra, çocuğun yaşı uygun ise hemen ortodontik tedaviye başlanarak bu boşluk diğer dişlerle kapatılmalı ve alt-üst dişler arasında doğru bir kapanış ilişkisi sağlanmalıdır. Çekilmiş bir daimi dişin yeri öylece bırakıldığında yandaki dişler bu boşluğa doğru eğilirler. Boşluğun karşısındaki diş boşluğa uzar ve bir diş yüzünden ağzın bütün dengesi bozulabilir.

TEMİZLİK

Dişlerin üzerinde oluşan bakteri plağı (yiyecek artıkları ve mikroorganizmalardan oluşan beyazımsı, yapışkan tabaka) eğer normal fırçalama ile uzaklaştırılamayacak kadar birikti ise Diş Hekimi tarafından temizlenerek uzaklaştırılmalıdır. Bu işlem bakteri plaklarının uzun vadede meydana getireceği diş taşı ve çürük gibi problemlerin de oluşumunu engelleyecektir. Aynı seansta çocuğa, diş fırçalama eğitimi ve çürüklerden korunma hakkında bilgilendirme de yapılarak tekrar kontrole çağrılır.

DİŞLER VE GELİŞİMİ

Dişlerin sağlıkla çok yakın ilişkisi vardır. Dişlerimiz, ağızda besinleri parçalayan, öğüten yapılar olmaları dışında, konuşmaya ve görünüme de katkıda bulunur. Dişi çekilmiş kimselerin konuşmaları ve bazı sesleri çıkarmaları güçleşir. Dişler canlı yapılardır. Diş özü denen bölüm dişin kalbidir. Buradaki sinirler sıcak, soğuk, basınç ve ağrı duyusunu alırlar.

Dişler gelişim süreci içerisinde süt dişleri ve kalıcı dişler olmak üzere iki ayrı grup halinde çıkar.

SÜT DİŞLERİ VE KALICI DİŞLER

Dişlerin taslakları anne karnında başlar. Olgunlaşmasını tamamlamış olan dişler doğumdan sonra belirli bir sıra izleyerek çıkarlar. Dişlerin çıkması sırasında bir kısım çocuklarda huysuzluk, iştahsızlık, uyku bozukluğu görülebilir. Ancak diş çıkması yüksek ateş yapmaz. Bu dönemdeki yüksek ateşi dişlere bağlayarak sağlık kuruluşuna başvurmakta geç kalınmamalıdır.

İlk çıkan dişlere süt dişleri denir. Daha sonra ortalama 6-7 yaşlarında bu dişler değişmeye başlar ve 13 yaşa kadar sürer. Yeni çıkan dişlere kalıcı dişler denir.

Bebeklerin çoğunda ilk süt dişleri 6-8 inci aylarda çıkar. İlk çıkan dişler alt çenede ortadaki iki kesici diştir. Bundan sonra 8-9 uncu aylarda üst çenedeki kesiciler çıkar. Daha sonra üst yan ve sonra alt yan kesici dişler çıkar. Böylece iki yaşındaki bir bebeğin ağzında 20 süt dişi tamamlanmış olur. Ancak diş çıkarma zamanı her bebekte aynı değildir. Bazı bebekler daha erken, bazı bebekler daha geç diş çıkarmaya başlayabilirler. Doğduğunda bile dişleri olan bebekler vardır. Diş çıkması kalıtsal nedenlerle gecikebilir. Ancak 1 yaşa kadar dişler çıkmazsa bebekler en yakın sağlık kuruluşuna götürülmelidir.

Süt dişleri zamanla yerlerini kalıcı dişlere bırakmalarına rağmen çok önemlidir. Daha sonraki dişlerin sağlıklı dizilimini etkiler.